| Navigation : Yönetim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
=> Daha kayıt olmadın mı?
******** SIMA XÊR AMÊ KURŞİYE WERENAYİŞİ ********
***** DERSİM ZAZA PLATFORMUNA HOŞ GELDİNİZ *****
PLATFORUM (şifreli) - ZON U VATENE Z.Dersim (Ziyaretçi)
| |
Hawar Tornêcengi
tijasodiri@arcor.de
ZON U VATENE
Hawar Tornêcengi
Na dina de mordem motazê jüviniyo, coka têlewe de ciranên keno u weşino. Çiyo ke têlewe de weşiyerê en jêde lazımo, o ki zono/zıwano. Dina de ison ve nusten u vatene alaqadarê juvini beno. Mordem; wastena xo, haskerdena xo, fıkrê xo, eve nusten u vatene diyaloğê xo, ju zonode wertağ de ano ra zon.
Qesey, çekuy, ifadey, kılami, lawıki, sanıki, kuratey meseli pêro eve zoni sonê resenê hurêndia xo. Mordem; weşiya xode çiyo ke wazeno bıreso cı, ya ki xo-destfiyo, ancax eve lenger u pırdê zonê xo reseno cı. Na mane de zon; hetê XIZIRİ ra marê haleta de zaf-zaf rındeka. Şikime vajime ke; ZONÊ MA, -Zazaki/Kırmancki/Dımılki-çıtur name beno va bıbo, hetê ma u piyê mara, hetê ded u derezunê mara, hetê der u ciranunê mara u hetê sarrê dormê mara jü haleta de zaf hewla, ama resta ma. Ma ki na halete roza teng u hiraiye de rınd-xırav arda na roze, u gereke nae bıresnime az u uzê xo.
Siyaset kilitê zoni yo. Zon, eve siyaset raver sono. Coka siyaseto ğelet besekeno zoni werte ra bıdaro we. Nêtekim taê zoni eve siyaset wertê ra dariyê we. Mıleto ke bêhard u bêwelato, kultur u zonê xo dayma peyser mendo. Mordemi ke xeleşiyena xo sero sarê xo dezna, politika xo ke eve na usıl nêro, o waxt zon u kultur ki raver sono.
Çıxaşi ke zon raver şi, honde ki edebiyat xo vurneno, xo keno newe. Zon gıredaiyê hardê welatê xuyo. Jê qomi, zon ke welat u hardê xora ke qılayiya ra; hal tey nêmaneno, xo bese nêkeno era-rast kero. Gereke welatê xode, bazarê xode mordem bêro têlewe, hêrnayisê xo suka xode bıkero ke, sunıke u weşiye welatê xode şên bo. Mordemo famker, mordemo roştber u newdar gereke zonê xode bınusno, derd u kederê welatê xo, zonê xode biyaro’ra zon ke, mıletê xo ey fam bıkero u xêra de hewle yi mordemi ra bivêno.
Zon, jê sola nuniyo. Sole ke mebo, thamê nuni saê ke çino. Coka neyrê “nuno bêsole” vajino. Miraz ke kerd zerê miri, mir hekeyino, perpelino we, eke pojiya ame werte, thamê xo beno wes. Zono ke ame nustene, dey rê merdene çina.
Zon, reng u vengê qomiyo. Coka Zon; mirazê kulturiyo. Mordemi ke zonê xode qeseykerd, vengê qomiyo xoser vejino, kamiya xo bena zelale. Wertê hazar rengu de rengê yi qomi eve zon u kulturê yi qomi bereqino. Her qom eve zonê xo esto. Zon u kulturi rê ke çı lazımo, gıraniye dave dey ser, sıfte o çi ardo werte. Coka dina-homete de yê her qomi radon u televizyonê xo, her-çi ra ravêr sono. Eve radon u televizyon mıletê xo rew beno haydar u fıkrê xo keno ju.
Mordemi ke hurmet nêda zon u kulturê xo, pi-khalıkê xorê ki hurmet u haskerdisê xo nêbeno. Mordemo ke reça pi-khalikê xora vejiya, wele bena’ra reça dey ser, o mordem hometa pi-khalikê xora kuno düri, kılmek ra; beno zovina kês, vindibeno sono.
Vêneme ke, zonê ma rewra nat zaf tengiye onta. Hondayê serru bınê bandıra zihniyetê yasaxkerdene de mendo. Çı hewl ke, na zon u kultur vindi nêbiyo, amo na roze.
Çı hêf ke, nao na zon u zagono rındek ma dest ra vejino, jê theyrê bêperri gıneno waro.
Eke hêniyo, ma gereke zonê xorê wayir bıvejime, qedr u qimet cıdime. Hama naê ki bızonime ke, zonê xorê wayir vejiyene; qeseykerdene, wenden u nustene ra vêrena ra.
Ni hêremêna çi ke nêamey hurêndi, o zon rew-herey beno vindi.
Wastena ma awa ke, bêrê pêro-pia zonê xo bınusnime u bıwanime, Radyo u Televizyonê xo, zonê xode bıhesnime u bıvênime.
Na rivat ra, weşiya ma pêroyine na rozşênê Newroji de rındek u şên bo!
Frankfurt, 21.03.2007
------------------------------------
Çıme/Kaynak: Dersim Post
(Avrupa Dersim Dernekleri Federasyonu yayın organı
http://www.dersimnews.com/
| | | | Z.Dersim (Ziyaretçi)
| |
DÊSIM'DE KILAMÊ HEQİYE U DÜAY
Hawar Tornêcengi
Zonê ma (zazaki/kırmancki) de Sayirê maê ke beyitu-/dêmu-/kılamunê Heqiye vanê, ravêri xeyle biyê. Dêrsım na cihet ra xeyle dewleti biyo. Thamıro hire-têl ra ki vêneme ke, kokê xo Dêrsım ra amo, uza ra resto ve Eleviyonê Anadoliye. Bado na thamır eve destê sayirunê jê Arif Saği, Daimi, Dawut Sulari u M. Sarısözeni uib. "bağlama" ra vırajiyo, amo roza ewroyene. Veri ra nat Dêrsım de thamır u kêmane cıniyo u beyit u lawıki vajiyê. Waxto ke têla polate (çelik tel) çinêbiya, o waxt dımê goligu ra muye onta, kerda têla thamıri. Hama çı hêf ke na usılê “zonê-xode-vatene” 38 ra têpia verva asimilasyonê tırki nêş’kiyo hover bıdo. Zon u zagon gıran-gıran çarniyo ve tırki.
Zonaği vanê; Hukmo de zorbaz ke jü qomi bıjero bınê bandıra, xof cıdo, zulm u şiaset pê bıkero, o qom se keno? Tabi ke her çiyê xuyo muhim tabi ke dızdiya keno. Çiyo nianen ters ra yeno.Yanê, kokê-xora-dürkutene u vindbiyais pêro ters u xof ra yeno. Hama no ters u xof beno saredez, mezgê isoni ra hal ve hal nêvejino.O ison hên beno ke, wazeno kok u kamiya xora düri bıremo.
Çımeyê ke verecoy Eleviyêna Dêrsımi sero malumat danê, inu ra sıfte Dr. Blau serra 1862 de ju nustê xode qalê "aşirunê Dêrsım u Ehli-Heq"i keno. Neyra têpia ki nustoğê binê pêsayi (biyaxki), jê; Riggs (1911), Trowbridge (1921), Fronz, Moosa, Nikitin, Melikoff, Tankut, Kemali, Van Bruinessen, İzady, Kehl-Bedrogi, Molyneux-Seel, na mesela sero nusnenê u wendoğunê xo kenê ve xeverdar. Jêderê ninu vanê ke sarrê Dêrsımi wayirê itiqatê Eli-Heqiyo, ninu ra taê ki vanê İtiqatê Dêrsımızu tesirê Mazdaizmi de mendo.
Moosa ki itiqatê Şii (İrani) sero ke guriyo. O ki qesa ano Dêsımızu ser u vano, ni "Qızılbaşê" u teyna Dêrsım de nê, hetê İrani de ki yenê diyaene. Qomê ke İran de weşiya xo ramenê, jê Dêsımızunê, inerê "Goran" vanê. Gorani xo itiqatê Ehli-Heqi ser say kenê. Xo terê "domanê Heqiye" vênenê. Tarixberê ke na mesela sero gurinê, Goranu ve Dêrsımızu ra anê têverver, wertê hurdêmine qomu de hem hetê itiqati ra hem ki hetê zoni ra jumini ra nejdi (têhet) vênenê.
Ninu ra misyoner Riggs serra 1911e de Xarpêt de jü Seyidi rê beno meyman, tey itiqatê Dêrsımi sero qal keno. Bado nustê xode (The Missionary Review of the World de) nia vano: “..Verva tij u adıri sejde vındenê. İ hên inam kenê ke; ison ke merd, roê xo kuno zovina jü candey. Coka cem u cematunê xo ki dızdeni cênê de...Ni xo Musılman nêvênenê hama xo Ehli-İman name kenê..İnura gore, Heq qelvê isonê momini dero. Koti ke jo qulo de durıst esto, qelvê deyde jü Heq esto. Çiyo ke inu (Dêsmızu) de esto, islamê ortodoksi de çino; no ki ‘zerreweşiya’. Heqa cênu, cüamerdu ra têdust dera, jê İslami bındest niya... Her sewa yeniye cêni, cüamaerd u domanê Ehli-İmani dergayu de benê top, heqi rê düay kenê, loqmê Heqi kenê vıla, jümini rê weşiya de pak u rınde wazenê.. ”
Oncia Trowbridge serra 1921 de nustê xuyê "The Alevis or Deifiers of Ali" perloda Moslem World de vano: "Ez, suka Antepi de rastê jü Piri bine, mı tey Eleviyeni sero qesey kerd. Mı cıra kok u bınyat ke pers kerd, Piri vake: Merkezê itiqatê ma Dêrsımo, Pir u Mursıdê Dêrsımi ki gırêdayê Kırındiyê. Diyarê Kırındi devadevê 40 km. zımê Kermanşahi de cao de mıqeremo. Merkezê qomê Eli-Heqiyo."
Çı hêf ke, ma hata nıka wertê Dêrsım u Kırindi de rastê alaqa de qewetıne nêbime. Beno ke na alaqa rewra cêbıriya. Hama namê "Qızılbaşi" herhalde gundê Şah İsmaili ra mendo. Vatene ra gore, na qesê "Elevi" ki hetê Nusayru ra name biyo. Teyna sarrê Dêrsımi ra nêvajiyo, Tırkmeni ki nia name kerdê. Ez ke kulturê mao khan de niadan, vênon ke, zerê Dêrsımi de ni qesê coreni verecoy nêvajiyê, teyna yemê teverê de vajiyê. Yanê Dêrsım, cao ke Tırk u Kurdi rê şindoro, uza qesê "Qızılbaş" u "Elevi" jêde vejiyê ver. Belka no ki têkutena Dêrsım u sarrê teveri ra vejiyo werte. Zerê (Gola) Dêrsımi de ki qomi xora vato "Kırmanc". İtiqatê xora ki vato "İtiqatê Kırmanciye". Hên asêno ke itiqatê Kırmanciye verecoy gavarê hirê vau biyo. Dewresu xo Ewladê Heqi diyo, Pir u Mursıdu ki xo Ewladê Rae diyo u Seyidu ki xo Ewladê Resuli diyo. Dewreşi kutê tewt, cem girêdo, beyit u ilahi vatê. Raa Heqi hên eve hirê qelfey ramıta. Çiyo de muhim esto ke, o hona hetê roştberu ra dos nêbiyo. Mordem ke peyser kultur u itiqatê Dêrsımi de niadano, tede vezeno ke, bergê İtiqatê Dêrsımi; Çımê Munzuriyo. Dêrsımi gundo vıren ra nat qeweta xo Çımê Munzuri ra gureta. Mekanê Çewres-çımey xorê kerdo jiarge. Ni çekuyê cêreni na rae zaf rındek kenê eskera.
2
Çımê Muzıri
Xanê Xızıri
Qalxanê Wayiri
Halenê theyr u thuri..
Ni çekuy hên thol nêvajiyê. Zerê ni çekuyu de zaf çi wedardeo. Efsanê Muzuri ki pak u zelaliye sero zuğur biyo. İson, derd u kederi ra, jür u husku ra, qıda u qusıri ra dürkutene rê şiyo çımê Munzuri ser. Seveta weşiya de zelal u zerrepakiye şiyo jiar u diaru ser. İnam ra gore, mezg u lesa isonia ke verva xıraviye xover dana, gereke zar memano, coka qeweta xo na jiar u diaru ra cêna. No ki xora gore jü itiqato, hem ki itiqato de zaf khano.
Mıra ke persenê, sarrê teveri Dêsımızu ra se vato; vato. Çıke, tayê qesey estê ke, serva xor-vênıtena qomê ma vajiyê. Zoneme ke Tırku ve Khurru ra namê "Qızılbaşi" serva heqeret-kerdene vato. Dêsımızu ki xo Osman u Mewrani ra düri gureto. Ciranê xuyê ke dorme de, itiqatê xo şiyo ro cı ki, Kırmanciye ser saykerdê. Taê aşirê Tırkmen u Kırdaşi hona ki Dêrsım ser saybenê. Çı esto ke, na peyecoy taê nustoği vejiyê werte, persê Eleviyeni sero mısawre kenê, wazenê ke Eleviyena Dêrsımi berê kulturê Tırku ser. Saê ke Eleviyeni teyna wertê Tırku ra vejiya u homete rê biya mal. Na serrunê peyenu de ki Kurdu itiqatê Eleviyeni serva politika xo kerd hazet. Verva eleviyena Tırku, eleviyena Kurdu vejiye werte. Na cihet ra ki Dêsmıji kerdi qede ve qedey. Gereke na raştiye ki biyarime ra zon.
Hama oncia ki, çiyo ke Dêsımızu serva xo verecoy vato, itiqatê xo çıtur ardo werte u ifade kerdo, o marê muhimo. Wazeme ke qomê ma verecoy cem u cemat zonê xode çıtur kerdo, ey biyarime ra zon. Hora Khurêşi, Duzgıni, Xızıri u Jiar u diyarunê Dêrsımi sero nustoğ u doskar M. Comerdi hata nıka xeyle çi nusno u ardo werte. Na mane de nustê M. Comerdi cao de hewl cênê. Gurenayisê Memê Jêle, X. Çelkeri, M. Duzgun, M. Çemi, E. Gezik u G. Aksoy ki derheqa itiqatê Kırmaciye de xeyle çi anê ra zon.
Çiyo ke ez ita de wazen eskera kerine, beyit u kılamê ke hata nıka nêvejiyê werte, iyê ke hêdi-hêdi benê vindi, iyê. Dekernaena tarix u kulturi hem lazıma, hem ki muhima. Ez wazen ke ita de, kılamunê Heqiye ser vınderi. Qomê ma zonê xode venga Heqi, venga Jiar u diari do. Mıneta xo eve zonê xo kerda. Tabi ke Sayirunê mara bijê hata Dewres, Bava, Rayver, Pir u Mursıdu têdine zonê xode vato. Lawıki, şüari, deyişi/deyiri u kılami zonê xode vatê.
Sayirunê mara; verecoy jê Sayir Seyqaji, jê Uşênê Tikmey, jê Weliyê Uşênê İmami, jê Alaverdi, jê Dewreş Babay u jê Mursa u Qemerê Areyiji, jê Bava Kudıji, Bavaê Kolu, Bavaê Buki, Dewres Dıli, Firık Dedey, Dawut Sulari uib. zazaki/kırmancki de deyişi vatê. Vengê ni dewresu tayine amo gosê ma, taê beyitê dine ma‘ve xo gos noro ser. Cıra thamo wes diyo.
Zoneme ke, çiyo ke bi vindi, reyna peyserardena dey xeyle zora. Kulturê mara çiyo ke biyo vindi; endi biyo vindi, şiyo. Dıma ax u wax-kerdene pere nêkena. Ma na hal u usılê xıravini vera çımunê xode, vindbiyaişê Zonê xora ki -çıtur roz ve roz asimile beno- vêneme. No durum marê saredezo de gırano. Endi ke pêro-pia dest meerjime cı, vıreniya na asimilasyoni (rovıleşi) guretene ki xeyle zor asena.
Hama eke hêniyo çı kar u bar kuno ma roştberu? Çiyo ke destebera ma amê, gereke biyarime hurêndi. Çiyo ke hona vajino hama, her ke sono beno vindi, gereke cırê wayir vejime, arêdime, sayirunê xuyê cêncu dime, i va vazê ke na tradisyon dewam bıkero. Ma ki dest u phoşti pêsanime, -politika ki kınare sanime- zon u zagonê xorê wayirêni bıkerime. Bıvênime ke, ju hometa mawa de merave (wertağe) esta. Yanê, çiyo ke yê ma pêroyino, bêrê pêro-pia dest b erjime cı, ey bıseveknime.
Gereke naê ki vajime: Cêncê maê ke muzik vırazenê, iyê ke zonê xode nusnenê; haê taê kılam u bêyitunê wesu icra kenê. No ki azê newey rê, serva meştey diyağo de rındo. Cêncê ma ke reyê verê xo bıçarnê ra zon u kulturê pi-khalikê xo, cad keme ke qomê ma ki hometa dina de caê xo cêno.
Maê ke zonê xora jê “Nun u Sole” haskeme, zonê xode qesey keme, zonê xode nusneme, tabi ke Cemunê xo ki zonê xode gırêdame, bêyitunê xo zonê xode vame. Taê misalu ke bıderi; Awrupa de Cematê Dêrsımi estê. Cematê Dêrsimi (Darmstadt, Köln, Berlin u Mannheim), hirê-çar serri ra nato ke zazaki/kirmancki de Cem vırazenê. Na ki gama de zaf rında. Qomi rê çiyo de nianen her dayim lazımo. Hometa dina niara, nia ki sona. İtiqatê (Eleviyena) Kırmanciye (Dêrsımi) hetê adet u torey ra Eleviyena Anadoliya werti ra, yanê Bektaşiyeni ra tenê beno cia. Çıxa ke Mıhemed-Eli, Hesen-Uşên u Anafatma tey esta, jêder venga jiar u diaru diyino, dem u taw ra gore mınete bena. Gegane Xızıri rê, gegane Heqi rê, gegane Tiji rê, gegane ki Duzgıni rê mınete kenê. Ez wazen cêr taê düay u kılamunê Heqiye ra misalu bıdine:
3
1- YA XIZIR!
Mekanê Xızıri hemen her caê Dêrsımi de esto. Cao ke gavano, cao ke xofıno, cao ke ko u gêrisi, şêl u laşêri raê nêdanê, uza de nisangê Xızıri esto. Nisangê Duzgıni ki gılê kou rayê. Gegane Xızır Heqi ra ravêr yeno. O wertê qomi dero, sata tenge de hazır u nazıro. Coka düay u gulvangu de jêder namê Xızıri vêreno ra. Dêrsım de her het de namê Xızıri vêreno ra, lewê Xızırê Xozati, Xızırê Pırdesuri uib. de, Xızırê Thuzıke ki ninu ra jüyo. Dara Thuzıke, ya ki darê Thuzugi ju dara de tholi-sıpiya, jiargiya u kok ra nêbırina. Taê cau de beno ve "Thozıg, Thojik, Duzıge.." Beno ke namê Duzgıni nazara bêro. Hetê etimoloji ra Thuzıgın nejdiyo. No ki xora gore ju gureyê de doskariyeo.
Na gulvango cêren de Xızırê Thuzıke name beno. Namê Xızıri ra Roze cêrino u Cem girêdino. Qawute pojina. Qawute nisanê hir u bereketiya. Xızır itade Wayirê hir u berekeriyo.
(Xızırê Thuzıke bınê dewa Harşiya Lolu de (nejdiyê Pırdê Suri de) mekanê Xızıriyo. Uza darê Thuzıke ki estê. Areyê Xızıri esto. Vore ke vıleşiye ro, belekê usari ke ame, sarrê dewa Harşiye niaz u qırvanu benê Xızırê Thuzıke ser. Dêka mı Almoste no gulvango cêren na jiare sero vatêne. Çı hêf ke honde senık kut ra ma dest.)
Ya Xızırê Thuzıke!
Tenga made bırese!
Ya Tija homete!
Ravê can u roy de
Wa u bıray de
Ded u derezay de
Xal u werezay de
Dar u kemeri de
Vergê yavani de
Dıma ki maê neçari de..
***
Çêverê şêrri cade
Çêverê xêri rake
Ma rastê qusıri meke
Şêrri wertê mara tever ke!
(Na gulvang Tija Sodiri 7 de, nustê mınê "Xıncoriye" de neşir bi, itade tenêna bi araze. Cd ya Mikail Aslani de namê "Ya Xızıri" ra eve muzik u vatena dey, bi ve beyite.)
2- GULVANGÊ CEMÊ HEQİYE
Name ra ki beli beno ke na Gulvang Cemê Heqiye de vajino. Lewê Cemê Xızıri de, Cemê Heqiye cao de hewl cêno. Cem-deguretoği eve niazê xo yenê cem. Pêsare ra qeyr gozu, qaxu, tholese u bosmızu -eke estê- sa u portaqal u zovina çi anê ve bonê cemi. Pir/Rayver/Dewres na gulvango cêren vano, cem-deguretoği ki payra vındenê. Gulvangê Dewreşi “amin” kenê. Düao ke pia vajino ki, tey vanê.
Halla halla, hala hala!
Niyetê cemê Heqiye ra
Niyetê Hezretê Xızıri ra
Niazê sıma nur bo
Qudretê sıma bol bo
Cemat de tham bo
Qeda u qusıri rê çeper bo
Naê ke wenê cırê helal bo
Nayê ke danê cırê delil bo.
***
Xızır sıma na rae ra mekero
Xêre ser newe ra nasıv kero
Qede u qelxan qeda u qusıri vera bo
Loqmê sıma Xızıri het de qewul bo
Dergayê Heqi de qeyd bo
Raştiye rê hu, momini rê ya Eli!
Çhıme: Munzur Haber
Berdevamkeno....
http://www.dersimnews.com
___________________________________________________________________________
| | | | Z.Dersim
(şimdiye kadar 148 posta) | |
DÊSIM DE KILAMÊ HEQİYE U DÜAY -2
Hawar Tornêcengi
3- GULVANGÊ CEMÊ XIZIRİ
(Na gulvang cem-deguretoği pia vanê.)
Ya Xızır!
Çêver ma sero rake
Çê marê meymanê Heqi be!
Bereketo xêr bıde!
Kırameta xo canê mara mesevekne!
Ğezna xora cırm u cani rê vıla ke!
Ma hometa mara cia meke
Roza tenge de, ma teyna meverde!
***
Ya Xızır tı cırm u alemi rê esta
Roza mawa tenge de resta
Adırê xo lozıne de kerdo gurr
Niazê ma lozına tode biyo ve sur
Zerr u çımunê made hêştir biyo pırr
Venga to dame wayirê dina u dare, ya Xızır!
Mırodê ma çımunê made meverde, ya Xızır!
Nurê xora ma morım meke, ya Xızır!
---4
***
Hala hala.. sonê ma ve xêr bo!
Xêrê ma bıvêrê, şerrê ma def bê!
Mınafıqi mot u mal bê!
Munkıri pêrsan u batal bê!
Momıni sa u şên bê!
Ma şêfatê Mıhemed-Eli ra,
Didarê Hezretê Uşêni ra morım meke!
Derdunê marê derman,
Qelvunê marê iman,
Nêwesunê marê şifa be!
***
Laji motazê namerdi meke!
Çêna boka ğezevê huski meke!
Asmen ra rama xêre,
Hard ra hir u berêket bıde!
***
Ya Pirê Oli Diwani
Tı jüya, uzağê Oliya
Ma torê uştime çengeldariye
Rıza u mıneta ma qewul ke!
Ma xatırê rama Êli sane
Zon; mara bo, himete; Êli-Heqi ra!
Gulvangê Mıhemed-Eli,
Raştiya cemê Xızıri rê hu!
Ya Heq, ya Mıhemed, ya Eli!
***
(Ni düayê coreni ra dıme, Pir, Dewres, ya ki Rayver na gulvangê cêreni vano)
Serê serra, qom u qewil amo pêser
Cem cêriyo de, Xızır amo na çêver
Loqme kerdo vıla, dove zere u tever
Xızır mara düri fiye derd u keder!
***
Loqmê sıma qewul bo!
Mırodê sıma xasıl bo!
Bextê sıma roşti,
Çê sıma şên,
Lozına sıma gur,
Sıfrê sıma bereket bo!
Roştia Êli ra morım mebê
Derdê cigere mevênê!
Gulvangê Cemê Xızıri rê hu!
(amin)
4 - NİAZ VILAKERDENE
Cem ke ame pêser, her çê niazê xo tey ano cem. No niaz; goji, bosmızey, qaxi, pêsare u çiyo de bin beno. Na niaz ke kerd vıla, hetê Cemguretoği (Pir/Rayver/Dewresi) ra hirê rey düa cêrene vajina:
Mı dest de çino tux u teraji
Cemati rê kerd ve vıla Heq-niaji
Her kes qedê (bara) xorê bi raji?
Cemat ke rajiyo, vano "raji, raji" Uyo ke qedê xorê raji niyo, o ki vatena xo vano. Hata ke deguretey pêro bi raji, Pir/rayver/Dewres na düay dekerneno.
5- BEYİTA PİR U RAYVERİ
Hao ke Pir u Rayverê xo nas nêkeno
O raa xo rew u herey sas keno,
Hao ke raa raste tım rameno
Çıla xo sıperdiyê sodıri ra vêsneno.
***
Qom u qewil emso amo pêser
Cem u camatê Pirio ca dero
Hao ke zerr u goyil ra zeredero
Bara Xızıri ra nasıvê xo tedero
***
Pirê ma cıneno, thamırê xo ve daro
Marê hem Dewreso, hemi ki sıtaro
Adırê ma lozıne de vêseno, haro
Pirê ma tewt de rameno dês u diwaro.
6-QOM
Sırrê Xızıri ra
Himeta Piri ra
Qesê ma jüyo
Rayver u talivi ra
***
Eslê ma adıro
Bergê ma suro
Qeseo ke jüro
Vejino ro turo
***
Cısnê ma merxaso
Sayirê ma dewreso
Roza mawa tenge de
Vame vengê xo ma reso.
7- XIZIR
Ewro roza zelala
Xızır, to piyê bêkesuna
Ameyme bertengê to
Halê marê se vana?
***
Rozê Xızıri nao ame
Niazu pozeme qırvanu keme
Ameyme bertengê to
Sola, mıneta tora mekume
***
Ya Xızır, ya Xızır, ya Xızır!
Mısayiv, inqrar u kewra
Ameyme bertengê to
Himeta torê bime hazır (têra)
***
Yala yala ya Xızır
Tenga made bê Xızır
Ameyme bertengê to
Pey mara meke Xızır!
***
Der u cirani meymanê ma
Têde can u royê ma
Ameyme bertengê to
Persbıkerê hal u hawalê ma
***
Da-da Xızır Xızır hey!
Tı zonena halê mayê sey
Ameyme bertengê to
Sıtara made mekuye herey!
8- DUZGIN
Duzgınê mı mekan gureto kemer de
Cor ra niadano, mekanê xo berz de
Se u bêkesê to naê amê çêver de
Duzgınê mı sewunê xo bêwayir meverde
***
Wayirê mı persêna budela Khurêso
Mı tey pê gureto, gırıs u pêso
Rew bêro wayirê mı, hewar de bıreso
Vaze, "Sarê kêşi, adıri kêşi de mêvêso!"
***
Duzgınê mı verde sonê dar u beri
Dar u beri ra kêm nêbeno, coru velgê usari
Sultan Duzgın! seyê xo meke motazê sarri
Tı ke mebê, vanê "Khurêsu biyê xamê teveri!"
***
Namê wayirê mı persêna Sa-Heydero
O ke yeno, Xızıro her daym ververo
Sultan Duzgın wayiro de servero
Vaze "dezunê gıranu dostunê mara düri bero!"
***
Duzgınê mı vera sono hardo hito
Oğwa xo hên ke zelala, tıvana sıto
Bojiyê wayirê mı qolındo, coru kêş nênamıto
Çhelê zımustoni de ey bağ u bostan ramıto.
***
Duzgınê mı verde sonê hêga u vami
Ez ve qırvanê i namê rındi bi, nami
Eskerê to yeno eve ravan u gami
Sultan Duzgın tı ma kena bavokê kami?
***
Duzgınê mı verde kemer ra lêyi
Ewladê tuyê rae cêro yenê têpeyi
Cêrenê to Duzgıni vero, benê qelfeyi
Vanê "marê wayiriye bike jê verecoyi"
9- WAYİR (DUZGINÊ MI)
De sewe nawa şikiye,
Vireniya taburu vejiye,
Ez qurbanê xuretê veri bi
İmdadê mınê seyi de bêro
Qılawızê mi Sa-Hêyder
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê!
Da da, da da, da da Duzgınê mı!
Ez şiyune diyarê Mose
Hewsê khalıkê mı oseno (aseno) jê tose
Tı ke ced u celalê mına
Mınê seyi rê cayê ra bıose!
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê!
Da da, da da, da da Duzgınê mı!
Tever persena tever hito
Hêni vozdanê safi sıto
Tı ke ced u celalê mı persena
Çelê zımustoni de bax u bostan ramıto.
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê!
Da da, da da, da da Duzgınê mı!
Nefis Heq ke reyê bê nari
Mı meverde bavokê sari
İmdadê mınê seyi de bêro
Qılawızê khalıkê mı Sa-Heyderi
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê!
Da da, da da, da da Duzgınê mı!
Ez ve qırvanê to u na nami
Tora baxse veng bıdine kami
Duzgın mırê wayirêni bıke
Vanê Uzağê to biyê xami
Tıya wayirê xane u mali
Qılawuzê khalikê mı Sêy-Weli
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê!
Da da, da da, da da Duzgınê mı!
Rew bê, rew bê da Duzgıno!
Ez ve qırvanê namê Wayiri
Tı ke nina hewarê qulê xuyê zari
Dina mırê bena tıng u tari
Bê mı meverde bavokê sarri
Cêreno to Sultan Duzgıni vero
Qulê tuyo Dawut Sulari
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê!
Da da, da da, da da Duzgınê mı!
10- SODIR
Sodıro sodıro, sodırê yêniyo
Halê mı zeluli, Heqo to diyo
Verocêrine, sodır kami diyo
Çı rındek ağseno, hewsê soreşiyo
Vılê mı çewto, çımê mı çhavriyo
Ezo wayirê guneku, ondêr hao to diyo
Bêro Cêrçegu ra roso marê dekuyo.
***
Sodırê yêniyo, mı xorê veng da
Dal u budağê mınê khalê kokımi bırriya
Cêro indad keno Uşênê Kêrbela
Heqo marê mêvêne qusır u bela
Heqo amanêta tuyê ğerivê ma
Sarê ma zelulu, meke ters u gumano gıra.
***
Ezo sewo bêpiyo, mı va nêçaru
Heqo Heqo Heqo, meke qaru!
Sêdê da xêre, sodırê yêniyo marê biyaro.
Mınê sey kerdo xo dest;
mınê khalê kokımi, thamırê mı daro
Yê mın u to hemı sozo, hem inqıraro
Bıcêri wayirê xo vero, sêda da xêre marê biyaro
Xorê mıde bêro, qılawuzê khal Xıziriyo ke na diyar ro
Sêdê da xêre, xeriye ser marê biyaro.
***
Sodıro sodıro, mı xorê veng da
Heqo derdê marê bivêne derma
Dayma jivayisê mı şêro, gosê Heqê na dina
Heqê na dinawa, pey meke ra ma
Heqê na dinawa, saqlamiske ğerivunê ma
Gewursa ma pêroyine, berjinê tode saniya
Koti menda, ya qedim qedim Ewliya!
Ma meke meke, bêbare, bêhêsa
Derdê marê bivene, ilaz u derma.
***
Sodırê yêniyo, çımê mı çhavriyo
Heqo qarê meke, mınê bêpiyo
Vılê mı çewto, çımê mı çhavriyo
Halê uzağunu çetıno, vanê bêmiyo
Era hazıru dıme mefiye, qusır cı mede, Heqê der u ciraniyo
Coru imdad kerdo, Bon jüyo, Bonê Toseniyo
Ewro mırê diyar bo, emso marê têdariyo
Sodır de imdad keme, verva Bağıra Sıpiyo.
***
Ya qedim qedimê nê Ewliya
Lao derdê her kêşi, çêverê wayirê her kêşi ra beno derma
Gewurse ama verê lıngunê tode, Heq kena saniya
Hata çêverê a dina, to rıskê ma nêda
A roze ke amê, riyê ma meke şia
Medet mudet, ya hezretê Mıhemed Mıstefa
Şêfatê xora ma meke, morım u bêhêsa.
***
Sodıro sodıro, zerey biyê şêni
Qalê wayirê xo bıkerê, hêştiri riyê sımaro bêrê jê ağwa hêni
Heq kena marê wayirêni bıke, terê vıreni
Halê mı pêrisano, sarê to reyna bıvêni
Miye payno vorêkê xo nênana, bıze payno bijêkê xo nênana.
Beçiyê (peyaê çêverê tune, mıra se vana.
***
Bonê to rındo, bonê serê şüye
Qom u qewil pêro, voştiyo ra şiyo qurvetiye
Xatırê peyacê (pêsê!) Uşêni sane, asena tenganiye
Tı ke bêrê rame, mıva comerdiye
Bêve diyarê ğerivu, [bıve] Heqê alvojiye
Sarê ma nêçaru, ters u guma mefiye.
***
Sodıro sodıro, mınê zeluli veng da
Çımê mınê zeluli, çêverê tode perra
Heqo derdê marê bivêne, ilaz u derma
Medet mudet ya qedim, qedim Ewliya.
Ewliyawo, mıva Pêxambero
Çımê mı zeluli, çêverê to dero
İftıra çetıne, çêverê ma nêkero.
Ya Heqê na dina,
derdê marê bivene derma.
***
Tikmê khalê kokımi, sodıro veng da
Neçe efkar u dusınce, sodıro ame ma
Cano, jê canê Uşêni, diyo neçe qar u neçe bela
Cano jê canê Uşêni, na hetra qey nêbiyo sa
Medet mudet, koti menda Heqê na dina
Heqê na dina, ordımê bıde az u uzê ma.
(Uşênê Tikmey -Tikmê Arêzuno- Lorızê Gomu rao. Jiara xo Lorız dera. Gomu dewa de Pılemoriya. Niade: UŞÊNÊ TİKMEY (Weşiya Uşênê Tikmey u taê kılamê Heqiye) Perloda (dergiya) Berhem
Amor 5, Vartivare 1989, İsveç, Nustoğ: H. Tornêcengi)
11- BIRESE YA ÊLİ
Axır zeman amo, ison kuto têwerte
Bırese ya Êli, hewarê made bırese!
***
İson biyo zalım, xêr jümini nêkeno
Bırese ya Êli, hewarê made bırese!
***
İsan biyo xayin, biyo fızıl u fêsat
Feqır-fıqarêna mara, xorê diyo fırsat
***
Kuto'ra raa dêlmaste, raa raste caverda
Jê vergê vêsani, miye ra vorek kerdo cia
***
Rae ma dest ra vejiye, qulê to têyna mêndi
Bırese ya Êli, roz u sewi ma sero biyê têngi!
***
Mısayiv sono, mısayiv rê beno gerreçi
Bara xuya hewle rê kes nêbeno raji
***
Waxt biyo ketım, adet biyo vind, tore biyo yoz
Çê de cênıke biya cuamerd, pi biyo ve laz
***
Ewro roza mawa tenga, vengê ma bıhesne
Bırese ya Êli, hewarê made êndi bırese!
(Hesen Efendi na beyite mırê 1990 de vate. H. Efendi Pancıras rao, dewa de Pılemoriya. Hêşiyena mıra gore, serra 1993e de şiyo Heqiya xo, serrê xo 90 ra jêde bi)
12- DUZGIN BAVA
Dewa Khurêsu ver de duzo
Heyder vanê lazo qızo
Beno bırri mal u bızu
Mal çereno dano ra khuzu
Zımıstono cemed u vore
Çüye dê bırr ro, bi ve khêwe
Qırvanê sırr u keramete
Gême biye ve cenete
Ez heyranê bezna kılme
Khurês lazê ho dıma şi gême
Niada gême biya khêwe
Malo çhereno hewe-hewe
Bıze kerd phırke-phırke
Khurês diyo bımbareke
Khurêso Khurr vejiya to çıko
Kole na phırkaisê to çıko
Cêra ra piyê ho, di ke
Heqo tı keşi sas meke
Bakılê mı tı ef bıke
Dina biye hêlaneke
Qılawuji nia da perpeşiya
Heyderi sero dina rıjiya
Na qese fekê mıra vejiya
Bımbarek ho-hora herediya
Piyê hora serm kerdı
Leqemê biye dez u derdı
Heyderi endi vad kerdı
Welat terk u sala kerdı
Di-rê gami de şi kemer
Çê ra kewt düri, serm ver
Roze guret, nêdi tever
Kemer homete rê bi jiar
Qom sono kemer, yeno
Khurês cıra persu keno
Heyder çıtırio se keno?
Vanê duzgıno duzgıno
Ez heyranê to Heyderi
Ez qırvanê to Duzgıni
‘Khurês, Khurês’ vaji bêri
Dare vınderi, sejde keri
Namê to vanê hên şireno
To sero niaz u qırvan beno
Qom yeno mırod wazeno
Mekanê tora dest nêbeno
(Na beyita corene, Şervan Barihas cem ke girêdano, vano. - Sıfte ita neşir bena.)
Ni lawıkê cêreni, beyitu ser say benê, coka ma gureti zerê na nustey. Hona jê ni lawıku xeyle beyit u gulvangi estê, ma ita ca nêda cı. Beno ke rozê kıtavu de dergaderg bınusnime.
13- GULBANG DANO
Veciyu serê Koyê Munzuri
Minete nêkonu demê dina gewre rê
Esq zerê mıde gulbang dano
Gulbang dano, gulbang dano, gulbang dano
Esq zerê mıde gulbang dano
Esqê tuyo zerê mıde gulbang dano
Heserê tuyo, mı keno eskera el-alemi rê
Kam se vano vaco, eynê mıde niyo
Ezo xorê budelao dornağê deru
Ezo xorê şüaneu dornağê deru
Gulbang dano, gulbang dano, gulbang dano
Esq zerê mıde gulbang dano
Esqê tuyo zerê mıde gulbang dano
(Çıme: Ahmet Aslan, CDya “Va u Waxt” ra -)
14- DE BÊ WAYİRO!
Emaneta tuya, no ro ma dero
No senê halo wayir, no qul tedero
Mınete kenu cêren to vero
De bê wayiro, de bê wayiro
De bê wayiro, de bê wayiro
Jargêniya to wayir, ez ontu berdu
Mı to famkerda heyran, ez vêsan mendu
Sarri heram werdo, ez nıka tenge deru
Kotya wayiro, kotya wayiro
Kotya wayiro, kotya wayiro
Dewê mı vêsnay, ez nıka teverau
Mezgê mı talano, roştia mı tariya
Jiyarê mı bomba kerdi, ez nıka bêsıtaru
De bê Duzgıno, de bê Xızıro
De bê Êliyo, Dêrsım (Qemer) bêsıtaro.
(Qemer Söylemez, CD’ya Mikail Aslani ya “Kilıtê Kou” ra)
----x----
Çıme: Munzur Haber, amor:21, 22, 23, ---
http://www.dersimnews.com/Kirmancki/637-Désim-de-Kilame-Heqiye-u-Duay-.html
http://zonedersim.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&p=201#201
|
Cevapla:
Bütün konular: 242 Bütün postalar: 600 Bütün kullanıcılar: 695 Şu anda Online olan (kayıtlı) kullanıcılar: Hiçkimse 
|
|
|
|
|
|
| |
Bütün hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.
|
|
|
|
|
|
|
|
