| Navigation : Yönetim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Sarre-Sur, Sarre-Sureni
Sarre-Sur çıko? Sarre-Sureni çıka?
A roze, mı nustê wend¹. Beno ke, sıma zafê tenu ki na nusne wendo. Nusnoğ, nusnê xo de vano “ez Sarre-suro.” “Ma Sarrê-surime.” “Bêrê nia ra têpa xo ra vajime Sarre-sur.” Metin-Kemal Kahramani, Çêverê Hazaru de Kılama “Ez Qızılbaşim”i vanê². Panel u sewe (konser) nas kerdene ser “Dersim Kızılbaş İnancı” nuşiyo³. Raşti ma “Sarre-sur”ime? Ya ki Qızılbaş çıko, Qızılbaşêni çıka? Kami ra vajiyo? Kami ra vajino? Naê sere tenê vındime.
Sarre-suri rê, Tırki de vanê “Kızılbaş.” Sarre-sureni ra ki “Kızılbaşlık” vajina. Tırki de “kızıl”, zonê ma -Zazaki/Kırmanciki- de manê xo “sur”o. Tırki de baş, zonê ma de “sarre”wo. Kızılbaş, yeno mana “Sarresur”i. “Kızılbaşlık” zone ma de yeno mana “Sarre-Sureni.” Hetê rastnustene ra gereke ninu pia bınusnime. Yanê “Sarresur” ya ki “Sarre-sur” (Kızılbaş). “Sarresureni” ya ki “Sarre-sureni” (Kızılbaşlık). Ornagê vıreni (birinci örnekler) tenena rast asenê. Çıke zalalê, manê xo qolay beli benê: Sarre-sur, Sarre-sureni.
Tarıx (gund) de Sarre-sur, seveta eskeranê Sa İsmaili (Sasmayil, Şah İsmail) vajiyo. Wera (dora) dıme ki mordemanê Sa İsmaili ra vajiyo. Çıke, eskeranê Sa İsmaili vala (çitike, kulıke, fase) sure ra sarrê xo pişto. Wera ravê çiyo nianên biyo? Taê vanê hama aslê xo çino.
Namê na qeşi de heqeret esto? Ravê çine biyo. Kızılbaş ke vajiya, mordemê Sa İsmaili qest biyê. Hama wera têpa na qese seveta heqereti amo vatene. Teyna Kızılbaşi ki nêvajiyo. “Pis Kızılbaş.”
Wo dewr ra nat, yanê waxtê Sa İsmaili ra nat, mıleto ke hetê yitiqati ra raya Sa İsmaili ra şiyo ya ki hetê dey gureto, cı ra Kızılbaş (Sarre-sur) vajiyo, itiqatê dinu ra ki “ “Kızılbaşlık” (Sarre-sureni) vajiyo. Kami vato? Tırku vato, Tırkanê mısılmanu. Zovina kamiji namêy amê vatene? Rafızi (dinsiz), Işıkçılar, uçb.
Saro ke cıra Kızılbaş vajiyo, xo ra Kızılbaş vato? Qe yinam nêkonu. Vajime ke, Eleviyanê Tırku, hetê yitiqati ra xo ra “Kızılbaş” vato. Qe guman nêkonu. Peki, saro ke Elaviyo hama Tırk niyo ya ki Tırki qesey nêkeno, yinu xo ra sevato? Mesela sarê Dêsımı, Kırmancu ve Kırdaşiyu ra xo ra Kızılbaş vato? Xo ra Kızılbaş vatene cayê bımano, qesê “Kızılbaş”ı zonanê na sari de çino.
Vajime ke, Dêsım de jü ra perskerê, vazê “to Sarre-sura?” Eke meqariyo, eke mevazo “sıma pê mı kay kenê” vano: “Nê, ez Sarre-sur niyu.” Nafaki vazê ke, “nê, yanê mı wast ke vaji, to Kızılbaşa (Qızılbasa)?” Wo taw, cavê xo “to pê mı kay kena” olur.
Hata na serenê peyenu, qesê Kızılbaşi hetê Mısılmanu ra sevata heqereti vajiyene. Nıka ki manê xo zaf nêvuriyo. Peki ma ça xo ra vajime “ma Kızılbaşime?” No, çiyê aqıli niyo.
Sarê ma zonê xo (Kırmanciki/Zazaki) de yiyiqatê sevano? Vıren de “Raya Heqi” (Hak yolu) vatene. (Tayê Heqi ra “Haq” vanê). Tayine “Raya Ma” vatene, “Raya Raste” vatene. Na serranê peyenu de “Elavi” ki amêne vatene. Sarrê ma ke Tırki musa, qesa Elaviyeni ki kote zonê ma. Vıren de keşi xo ra Elavi nêvatene hama nıka endi jêderi xo ra Elavi vanê. Qızılbaş (Kızılbaş/lık), Elavi (Alevi/lik) Tırki ra kotê zonê ma.
Elavi/Elaviyeni (Alevi/Alevilik) endi hem hetê Mısılmanu ra, hemi ki hetê saranê binu ra, (mesela hetê Xıristiyanu ra) yena nas biyaene, qewıl bena. Peki, ma, nia ra têpa zonê xo de, yitiqatê xo (yitiqatê Dêsımi) ra sevajime? Ez vanu, vatena mau piyanê xo, vatena Pirıku kalukanê xo bıramime (devam bıkerime). Namê raya ma, “Raya Heqa”, “Raya Heqi”ya. Qesê Elavi/yeni ki endi yeno vateno. Hama Qızılbaş (Kızılbaş) ma rê lazım niyo. Peki ma ke Tırki qesey kerd, yitiqatê xo ra sevajime? Tırki de “Dersim İnancı” vajime. “Dersim Aleviliği” beno. Hama “Dersim Kızılbaş İnancı” nêbeno. Yimis kerdene ca verdime.
M. Tornêğeyali
¹. Eyüp Hanoğlu, Kırmanciye ve Qızılbaşlık Meselesine Dair –I, 15. Ocak 2007, Dersim Forum
( http://f27.parsimony.net/forum67890/messages/12979.htm )
². Metin-Kemal Kahraman, Çêverê Hazaru, Ez Qızılbaşim, Kırdaşki (Khurmanci).
³. Çêverê Hazaru Konserleri Afişi, Panel: “Dersim Kızılbaş İnancı” Düzenleyen: Cematê Dêsımi Basel; Basel Dersim Cemaati; Dersim Kulturgemeinde Basel):
http://img140.imageshack.us/my.php?image=metinkemalbaselby2.jpg
|
|
|
|
|
|
| |
Bütün hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.
|
|
|
|
|
|
|
|
