Halê Zonê Ma Se Beno?
Dugelê¹ Tırki, TRT de khanalê Kurdki² kerd ra. TRT-6/TRT-Şeş³.
TRT-6 de programi Kurdki vırajinê, xeveri Kurdki dinê. Zaf rınd, zaf delal!
Peki zonê ma sebeno? Zonê ma Zazaki (Kırmancki, Kırdki, Dımilki) ra çınarê programi nêvırajinê? Çıke, khanalê Kurdki, bınê bandıra⁴ Kurdu de ro. No khanal seveta zonê Kurdu biyo ra. Coka Kurdu ke wast „zonê ma“ ra ki gegane program vırazenê. Hama çı program! Lete Zazaki, lete Tırki, lete Kurdki kenê tê werte. Seveta çımu boya kerdene ni programu vırazenê ke, sar vazo, Zazaki de ki programi vırajinê.
Peki Zazayi kotiyê? Kırmanci kotiyê? Kırmance ke vanê ma zonê Dêsım ra yanê „Dersimce⁵“ qesey keme, yi kotiyê? Çınarê seveta zonê ma vengê xo nêvezenê?
Hata nıka seveta zonê ma, TRT de khanal wastene sere, dirê roştberanê ma nusna. Hata nıka tewr karo gırs, namê Enstitüya Zazaki ra Mesut Keskini kerd. Hama vineme ke, teyna wastene kiafi niya. Gereke projeu, programu vırajime, zu ki kam ke na zoni qesey keno, gereke bêrê tê lewe, pia bıguriyê.
‘Dersimce‘ yayın u FDG
Serverê FDG (Avrupa Dersim Dernekleri Federasyonu) Yasar Kaya’yi, 11.01.09 de suka Bielefeld de ilam kerd ke “TRT 7 Dersimce yayın yapsın⁶” Peki wera têpa sebi? Kongra FDG de qerar cêriya. Hama aseno ke, no qerar hini pelge de vınıtiyo. FDG beyannamê 2 yê Marti de vano ke ma falan filan mordemu de, cematu de „dustê heyetu“ ra qesey kerdo⁷. Peki, protokolê na qesey kerdene kotiyê? Çına rê neşir nêbi? Vanê ke ma „yardımciyê başbaqani de“ (Hükümet adına Başbakan yardımcısı ile) qesey kerdo. No, kamiji baqano, sıma ça nusnê u qesey kerdene nêşir nêkerda ya ki nêkenê? Bêprotokoli, bênusneyi (yazılı) qimetê na qesey kerdene qe çina.
Vanê ma Şerafettin Halis, Kamer Genç u Ufuk Urasi de qesey kerdo. Hiya qesey kerdene rında hama ninu ra fayde çino. Gereke aê ki bızanime. Şerafettin Halis u DTP xo ra wazenê ke, Zazaki TV mebo. Teyna na phonc ses asmanê pêyenu de nia dime, Şerafettin Halis u DTP seveta Zazaki TV biyaene sere thawa kerdo?
Halê Kemer Genci ki werte de ro. Kemer Genç kotiyo, zonê xo rê wayir vejiyaenê kotiya? Beno ke, rozê biyaro ra zon. Hama qe qimetê xo çino. Zu ki ni mebusu de qeseykerdene, hini karo de gırs niyo. Kongra FDG ra têpa mı Kemer Gençi ra va, mecliste işta (önerge) bıde, alvazê ma ke ameyi phoşti cı de. Mı ra va: „Serru ra raveri yasa ke vejiye, mı qesê xo vato. Nıka ki çı ke destevera mı ame, konu.“⁸
Kılmek ra vaji ke, ni kerdeni hem kiafi niyê, hemi ki kemiyê, ğeletiye tey esta.
Çiyo nianen ra, ne xo qan kerime, ne ki keşi qan kerime.
TUDEF u Zazaki-Kurdki TV
Waxto ke Kongra FDGi biye, seveta televizyoni Serverê FDGi zu nuste kerdive hazır. Na mesela televizyoni, Kongra FDGi de ki ameyve ra zon. Mı seveta Kongra xevera ke kerde hazır, na mesela ra ki qal kerd u na nuste ilam kerd. Peydene FDGi ilam kerd ke, alaqa ma u ni nuşti çina!⁹ Na beyanname de „manipule“ u taê çiyo bini vajiyayvi. Mı ki, ni nusteye ke internette nêşir biyê, dardive.
Kıfır u heqerê Heyderê Areyiji ra têpa TUDEF ilam kerd ke: Alaqa ma u na nuşti çina. FDGi namê ma, bêxevera ma kerdo cı, bemesuliyeteni kerda¹⁰. Yita de vaji ke, na mesela de suzê FDGi çino. Eke suzê esto, wo ki suzê mıno.
Peki mesela çıka?
Mı ra gore mesela, Zazaki televizyon wastena ya ki nêwastena. Çiyo bin, manewo (bahane). TUDEF na beyanname xo de vano ke: Televizyon, melevizyon dalavera dugelê Tırkiyo. Ma televizyono nianen nêwazeme. Hiya, zaf zalal vanê. Naê serê zaf vınıtene lazım niya. TUDEFi, weşiya xo de zu çhekuye, zu pelge Zazaki ya ki Kurdki nênusno ke, qimetê televizyoni ki bızano. Dinu rê Tırki beso. Zu ki çım tersnaena Heyderê Areyiji ser vanê ke: Nejdi de ma namê xo de ‘Tunceli‘ vurneme, namê Dêsımi (Dersimi)¹² cême. Fêl u emelê xo ke ğelet bi, name bıwuriyo se beno?
FDG ‘Dersimce’ Televizyon wazeno?
Ez hini guman konu ke, seweta ma tewr mesela muime (muhim) nawa: Ma Zazaki TV wazeme ya ki nêwazeme? Sarê Zazayi, sarê Dêsımi xo çı name kenê, bıkerê, zonê xo ra televizyon wazenê ya ki nêwazenê? Roştberê ma, cematê ma, zonê xo ra televizyon wazenê ya ki nêwazenê? Kemiyê sere nêvındonu. Hama fêl u emelê ma zaf muimo. Hiya, yê her keşi xeta u guna xo esta hama ez vaji xeta u guna FDG u idarê FDGi tewr gırsa. Çınarê?
Mesela televizyoni dirê seriyo, qeseybena. Proja (pıroja) Zaza Tv de, idarê FDGi naz kerd, zalal qesey nêkerd. Peyniye de nê phoşti dê pıroja, nê ki eve xo zu pıroja vıraste. İdarê FDGi zerra ra ke bıguriyene ya ki qimetê TVi ke khav bıkerdene, nıka ma xeyle raê guretive. Ma ke zerre ra bıwajime, pıroje u programu bıvırajime, roştber u dostanê xo rınd nas bıkerime, eve politika raste ra xeyle çi bese keme bıkerime. Hama hini aseno ke, fêl u emelê FDGi de kêmiye esta. Kêmiye ra dot, ğeletiye esta. TRT de „Dersimce“ khanal wastene ki ninu ra jüya.
Tewr ravê namê „Dersimce“ TV ğeleto. Çiyo ke çino, to bese nêkena seveta di ra çiyê bıwazê. Pê mordemi kay kenê, qimet cı nêdanê. Vanê ke, ravê so namê xo, namê zonê xo bımuse, wera dıme bê, çıke wazena zalal vaze. Ez hini guman konu ke, serverê FDGi u fikirdarê xo, nat u dot bese nêkenê na wastena xo yani „Dersimce“ TV mudafa kerê. Coka nusnaene ra tersenê, sermayinê. Hata nıka ninu Kırmanc u Kırmancki ra has kerdene, nıka Kırmanc u Kırmancki bive, Desmız (Dersimli) u „Dersimce.“¹³ Hama pêyê „Dersimce“ de nêvındenê. Hini aseno ke „Dersimce“ teyna sey nêmende, hemi ki merde amê dina. FDG di reyiyo beyanname ilam keno. Nêzonu, alaqa ma çina, no wertê ma de zu nuste bi, xona resmi nêbi, falan filan. Ez zalal cı ra pers konu: FDG raşti vazeno, zonê ma ra tv bıbo? Eke wazeno, pêyê qesê xo de vınde ro.
Ez wazenu zu mesela (zarava) ra na nustê xo bıqedeni.
Vanê, veyvıke ra vato: „Wurze kay bıke.“
Veyvıke vato: „caê mı tengo.“
Ca kerdo hira, nafaki veyvıke vato: „Pirenê mı tengo.“
Teyna halê TUDEFi nê, halê FDGi ki ayni nia ro.
09.03.09
M. Tornêğeyali
¹. Dugel (dügel), eril: Arapça ve Osmanlıca Düvel: Devlet
². Kurdki: İnternasyonal de namo xas, „Kurd“o. (Kurd/Kurde-n). Zoni ra ki Kurdki vatene rasta. Kırdaşki ki beno, hama Kırdaşki teyna zonê ma de vajino.
³.TRT-Şêş/TRT-Ses.
⁴. Bandıra: Hakimiyet, egemenlik.
⁵. Dersimce: Mı dustê na çhekuye de zonê ma ra çhekuye (kavram) nêdiye. Pirika mı vatene „zonê Dêsmu“ (şive, lehçe) hama „Dersimce“ nêvatene.
⁶.Na çhekuye kami ke, icat kerda, zonê ma ra gereke dustê naê ra ki çhekuyê bivino. Eceva „Dêsımki“ ya ki „Dersimki“ beno?
⁷. “Dersim Milletvekilleri Şerafettin Halis ve Kamer Genç, ÖDP Milletvekili Ufuk Uras, Hükümet adına Başbakan yardımcısı ile, DTP ve CHP ile heyetler düzeyinde görüşmüş taleplerini iletmiş ve kendilerinden Dersimlilerin bu girişimine destek verilmesini talep etmiştir. Avrupa Birliği Türkiye Temsilciliği ile Dersim’in konumu ve taleplerimiz üzerinde çok yararlı bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Dersim, Ankara, İstanbul ve Avrupada pek çok Dersimli aydın, yazar, akademisyen, işadamı, kanaat önde gelenleri ile görüşülüp fikir alışverişinde bulunulmuştur. Avrupa Parlamentosu ve Insan Hakları Kuruluşları nezdinde yapılan girişimler ise devam etmektedir. Federasyonumuz, programı, tüzüğü ve kongre kararları doğrultusunda çalışmalarına devam etmektedir.”( FDG Basin Beyannamesi - 2 MART 2009)
⁸. Yıllar önce yasa (Türkçe dışındaki dillerde yayın) çıktığında ben olması gerekeni söylemiştim. Şimdi de elimden geleni yaparım. Ama bugüne kadar hiç bir şey yapmadığı ortadadır.
⁹. „27.01.2009 tarihinde internet sitelerine asılan “FDG ve TUDEF‘in TRTde Zazaca Tv Yayını Önerisi“ başlıklı yazının federasyonumuzlan bir ilgisi yoktur.”(FDG Basin Beyannamesi - 28 Ocak 2009 ve FDG Basin Beyannamesi - 2 MART 2009).
¹⁰. „Tunceli Dernekleri Federasyonu’nun (TUDEF) bu girişimde isminin geçmesi Avrupa FDG’nin sorumsuzca davranmasından kaynaklanmaktadır… Açıktan ilan ediyoruz. Tunceli Dernekleri Federasyonu’nun söz konusu çalışmayla bir ilgisi bulunmamaktadır.“ (14-02-2009 TUDEF Basın Acıklaması).
¹¹. “TRT 6 bir oyundur, daha anlaşılır bir deyimle Kürt ulusuna karşı yürütülen özel savaşın çok daha özel bir aracıdır…Ama özerk bir yapı olması bir yana bu televizyon kanalının başına Sinan İlhan isminde bir kişi atanmıştır. Sinan İlhanı kamuoyu da yakından tanımaktadır. Bu yüzden bu kanalın özel ve psikolojik savaşın çok özel bir aracı olduğunun bilinmesi gerekmektedir. Gerçekten de bunun için tarihin derinliğine inmeye gerek yoktur.” (14-02-2009 TUDEF Basın Acıklaması).
¹². “Sevgili Haydar Işık, için rahat olsun. TUDEF bu ismi şimdilik temsilen kullanıyor. TUDEF Dersim kimliğini iyi özümsemiş bir kuruluştur. TUDEF’e bağlı dernekler kongrelerinde isim olarak DERSİM ismini kullanmaya başladılar bile. Bu hukuksal süreç tamamlandığında TUDEF’te resmen Dersim ismini kullanacaktır.“
¹³. FDG veya Yaşar Kaya zihniyeti, “Dersimce“ demekle, Haydar IşıK’ın gazabından kurtulamadı. H. Işık, Zazacılık yapanların „şeceresini“ saydıktan sonra, Dersim yerine „Desim“ ve dilleri „Kırmanci“ -(Kırmancki değil)- yerine „Dersimce“ diyenleri AKP ve Ergenekon paralelinde hareket etmekle suçladı. Yani kendine Zaza ve Dersimli dillerine de Zazaki veya „Dersimce“ demenin çok da önemli olmadığını, onları aynı kaba koyarak “korucular, raywerler, dönekler” vs kavramlar ile niteleyip bölücülük ve “ihanet“ etmekle taltif etti. (Bkz.“Dersimce”, “Dersimin Dönekleri” ve Kürdistan Halkının Demokratik Kamuoyuna“ başlıklı yazılar).
http://www.sansaderesi.com/forum/index.php?topic=330.0
_________________________________________________
