Serê na dinade theyr u thur zonê xo de waneno. Qılancıke qiştnena, hes lımeno, kutık laweno, verg zurreno, ga qorreno, bıze qırrena, phepug waneno. Vas hencê xo sere rewino. Kam ke aslê xo inkar keno, wele erzeno rêça xo sono.
Zarance kuna kemeru,
Zonê hode wanena.
Qılancıke
nisena gıle dare ra,
Zonê xode qıştnena.
Amnon yeno, beno germ,
Temuz zonê hode cızeno.
Mor u mılawın,
Teyr u tur,
Pil u qız,
Cin u ciamerd,
Serre na dinade her çi,
Zonê hode waneno.
Serre na dinade
her çi, her kes
zone hode gırano.
Wertê ninera
ça teyna ma
zonê hora vozdame!
Ça teyna ma
zone hora rememe!
Ma rememe kata some?
Zazaki zonê mao.
Bav u kali qeseykerdo.
Lawıki vatê, sanıki vatê,
Zonê ma zof şireno.
Zonê ho ça vindkerime,
Zonê sari ça ser kerime,
Zonê ho ça bın kerime!
Zonê sari ça ser kerime!
Zonê ma ke bi vind,
Ma ki beme vind!
Lawıki bene vind,
Sanıki bene vind,
Roşt bena vind,
Tari maneno!
Beme lal, beme kêr,
Beme bê pa u bê per,
Kume bıne destu,
Gıneme vêrrê dêsu,
Halê mare u waxt
her kes huyino,
- ne ke her!
Olimpos, Hurumê khani de koyê wayırano.
Zeus ve wayıranê binu ra wuza mendene.
Olimpos, eski Yunan’da tanrıların dağıdır.
Zeus ve yardımcıları orada kalıyorlardı.
Ararat: Ağrı dağı
Mılpet: Mılpet dağı. (Kuzey-doğu Dersim’de
Tercan-Çayırlı arasındaki ulu dağ).
Qumriya: Kumriye.
Wertê şindoranê Pulemuriye de, verva dewa
Wustami de, zu ko u jiara.
Pülümür sınırları içerisinde, Üçdam köyünün
karşısında bulunan dağ ve ziyaret.
Sengule: Şengül dağı.
Şindorê Erzıngani u Pulemeriye de, mıntıqa
Derê Balabanu de, gavanê Sanse de zu ko u jiara.
Erzıncan-Pülümür sınırının, Balaban Deresi,
Sansa boğazı mevkiinde, yüksekçe bir dağ ve ziyaret.
Bağıre: Bağır dağı. Şinderê Pulemuriye u Geği de,
ko u gola xo jiara.Pülümür-Kiği arasında,
üzerinde göl bulunan kutsal dağ.
Xaskare: Haskar. Lewê kemerê Duzgıni de
jiara. Düzgün Baba dağına bitişik kutsal tepe
Jêle: Zel dağı
Buyere: Kutsal Buyer dağı ve gölü.
Duzgın: Düzgün Baba dağı
Sulvus: Sülbüs Baba dağı
Khalo Sıpe: “Ak saçlı ihtiyar” anlamına gelen,
Ağaşenliği (Şêniya Ağawu) köyündeki ziyaretgah.
Ayrıca bir de Heniyê Khalê Sıpi (Ak saçlı ihtiyar çeşmesi) adlı bir ziyaret vardır.
Thuzık: Tujik Baba dağı.
Muzur: Munzur Baba dağı ve kutsal Munzur
gözeleri (Çımê Muzuri).
Qırxler: Kırklar dağı.
Wayır: Sahip. Zazaca’da tanrı anlamı da taşımaktadır.
Des u dı wayıri: Antik Yunan’nın Olimpos’da
yaşayan 12 büyük ve ölümsüz göksel tanrıları.
Muzur: Munzur Baba dağı ve kutsal Munzur gözeleri (Çımê Muzuri).
Khalo Sıpe: “Ak saçlı ihtiyar” anlamına gelen, Ağaşenliği (Şêniya Ağawu) köyündeki ziyaretgah. Ayrıca bir de Heniyê Khalê Sıpi (Ak saçlı ihtiyar çeşmesi) adlı ziyaret vardır.
Bêvın: Bent yaylaları. Pülümür’de Süleyman uşağı ve Yarbaşı köylerinin yaylaları.
Bilgês: Bilgeç dağı ve yaylaları, Ovacık’ta.
Heyraniye: Heyrani yaylaları. (Erzıncan sınırları içerisinde, Mılpet dağı eteklerinde, Selepur nahiyesine bağlı köylerin yaylası).
Sulvus: Sülbüs Baba dağı, Nazimiye.
Thuzık: Tujik Baba dağı.
Jiara Şiaye: Siyah ziyaret. Pülümür’de, Bêvın (Bent) yayları üzerindeki doruk noktanın adı.
Qumriya: Kumriye.
Wertê şindoranê Pulemuriye de, verva dewa Wustami de, zu ko u jiara. (Pülümür sınırları içerisinde, Üçdam köyünün karşısında bulunan dağ ve ziyaret).
Bağıre: Bağır dağı.
Şinderê Pulemuriye u Geği de, ko u gola xo jiara.
Pülümür-Kiği arasında, üzerinde göl bulunan kutsal dağ.
Şindorê Erzıngani u Pulemeriye de, mıntıqa Derê Balabanu de, gavanê Sanse de zu ko u jiara.
Erzıncan-Pülümür sınırının, Balaban Deresi, Sansa boğazı mevkiinde, yüksekçe bir dağ ve ziyaret.
Çımê Halvoriye: Halvori Gözeleri, Munzur nehri kıyısında.
Çımê Muzuri: Kutsal Munzur Baba Gözeleri
Mılpet: Kuzey-doğu Dersim’de, Çayırlı-Tercan arasındaki en yüksek dağ.
Qırxler: Kırklar dağı.
Yoğurgol: Ağırgöl (Çayırlı sınırları içinde, Hasan Efendi’nin köyü Başköy (Baskoyiye) yakınlarında, dağların üzerindeki kutsal göl).
Khal Bava: Kal Baba, Monse (Çayırlı).
Monse’de, wertê dewanê Tolıstani u Şêfkare de zu ko u jiara.
(Çayırlı’da Tohlıstan (Pınarlı) köyü ile Şefkar (Tosunlar) köyü arasında kutsal dağ.
Ağ Bava: Ağ Baba, Monse (Çayırlı).
Çam Bava: Çam Baba, Monse (Çayırlı).
Ağ Baba, Khal Baba ve Çam Baba dağları, Pınarlı (Tolıstan) ve Şefker (Şêfkare) köyleri arasında bir üçgen üzerinde olup karşı karşıyadırlar. Ziyaretgahdırlar.
Wayır: Sahip. Zazaca’da tanrı anlamı da taşımaktadır.
Ez
Pulemoriyê ra Ali Heyder
Seydu kiştivi piyê mı, zaf rew
Seweta zu mayına
Sura, lenge.
Zu maa mı mende,
Zu ki ez.
Namê maa mı: Gulistane biye,
Hama Ana Gule vajina koanê ma de,
Maa mı ra.
Maa mı Gule,
Suku ra teyna Pulemoriye diye, zu raê
Çık bi, çınayre bi mı virri ra şi
Xalê mı ra pia ameyve Pulemoriye.
Çialu vırastene zanena, Maa mı Gule
Aspor biyaene zanena,
Esqê Yimam Caferi re duway kena
Duzgın Bavay re qurvan wuad kena.
Duzgın Bavay re qurvan wuad kena ke
Lazê xo Ali Heyder xo bıxelesno,
Ra xeleşiyo ni kou ra, bıxeleşiyo
Wendene, nusnaene bımuso Ali Heyder
Zon bımuso
Çêverê dugeli de ca bicê ro.
Maa mı Gule çheke estene zanena
Duway kerdene zanena,
Yimam Wuşêni, Sey Rızayi
Dırveta Qerqesune ron ra dax kerdene,
Lazê xo dıma berbaene,
Zanena, Ana Gule.
Tırki nêzanena, zon nêzanena...
Wuadê maa mı guretivi
Hawt serri de biyu, qurfüne yi kou ra
Ravêri Pulemoriye de, dıma Elejiz de mı wendive
Sayiya nalbend Ali ra.
Mektevo vıren, mektevo werten, vajime
Tenê herey, tenê rew
Mı xo lise de di.
Seveta sarrê huşkêna mı ra bi,
Ya ki zovina sevev ra bi, reê bi
Çêyê nalbend Ali ra erjüne tever.
Xundê raanê kou, zor amê hire serri lise,
Pulemeriyê ra Ali Heyderi rê,
Peydena Anqara.
Mı postali boya kerdi, qezeteyi roti
Hamaleni kerde, Anqara de, hal de
Wo taw
Şiyu fakulta, wertê şêfiliye de
Çı kar ke mı di, gurine ke
Wastena maa mı bê ro hurêndi
Pulemoriye, maa xo, xo virr ra nêkerde hama
Zonê yi kou, mı kerd xo virri ra
Tam hawt serri vêrdive ra, mı maa xo nêdive
Maa xo Gule
Qurvan wuad kerdive Duzgın bavay re ke
Lazê xo Ali Heyder bıwano.
Sa biyu xo ve xo,
Mı va “wastena ma mı biye”
Mı wast ke
Yi kou, yi dewu, maa xuya kokıme bıvini.
Ez Pulemoriyê ra Ali Heyder
Wendis u nustis zanon, gıravate giredaene zanon
Suke de fetelayis zanon
Mektevo werten, lise qedena
Fakulta Huquki xelesna
Pulemoriyê ra Ali Heyderu ez.
Eke bıwaji bonu hakim
Namê mıletê Tırki ra qeraru danu, hetê qanuni ra
Kurşi de cubeanê şiaenê yaxe belekunu konu pay
Eke bıwaji bonu savci, bonu awkat.
Ez Pulemoriyê ra Ali Heyder
Lazê Ana Gule Ali Heyderu ez
Destanê xo bidê mı koê ma
Destanê xo bıdê mı Elejiz, Mamekiye, Bingol
Huqukdar Ali Heyder yeno
Ana Gule, nun u ron ra tedarık bıvine
Pulemoriye ra Ali Heyder yeno
Lazê to yeno, Ana Gule...
Mı telgrafê ğunt nalbend Ali rê
Xevere bırusno, müjda maa mı Gule do
Xısım u derezau rê,
Qomi rê, pêrune rê, xevere bırusno.
Der u ciran, pil u qız
Bonê zerri bi pırr, ser de şi
Cêniyu haylemeye nave pıra
Vırendiya haylemi de maa mı
Berbayi, berbayi, berbayi...
Bive pirmotıkın riyê maa mı
Destê xo bive pirmotıkın
Mı phaçi kerdi
Destê pirmotıkıne ke thamarê xo biye khewe,
Destê maa xo Gule.
-Nasılsın, eyi misin Ana?
Maa mı motê riyê mı biyê, vınıte
Ezı ki qaytê riyê daê biyu,
Ma hurdeminê ra veng u vaz nêvejino.
Ez Pulemeriyê ra Ali Heyder
Ez ezayê hakimeni Ali Heyder
Ez ezayê savciyeni Ali Heyder
Ez ezayê awkateni Ali Heyder
Ez lazê Ana Gule Ali Heyder
Ez huqukê Roma zanonu,
“Zilyetlik, vazülyetlik, müruruzaman,
Temerrüt, şifa hakkı, irtifak hakkı”
Serri ke ravê rê serru ra
Qe jüye mı virri ra nêsona
Ez Lazê Ana Gule Ali Heyder
Mı zonê maa xo kerd xo virri ra
Maa mı zonê mı nêzanena.
Jê dı lalu
Qaytê riyê jüvini beme, vındeme
Selaaaam sıma rê bo,
Sıma maê ve laji ra jüvini ra cê ra kerdi
Selam sıma rê bo...
Nustoğ: Şemsi Belli
Çarnaoğ: M. Tornêğeyali
Nisane 2006
¹. Çıme: Şiirlerin Diliyle Dersim, Özgün E.Bulut
Nusnoğ: Şemsi Belli, Anayaso, Doğu Anadolu Şiirleri
². Na kılame hetê mı ra ameyve çarnaene u Pêserokê Dersimi, Amora hireyine de vejiyayvi. (Dersim, sayı:3/Haziran 1996).
Nıka mı newe de kerde raste.
³. Kıtavê Ali Kayay “Dersim Tarihi” de,
“Dersim de Zazaki Dili İle Örnek Bir Şiir” nuşiyo. (Ali Kaya, Dersim Tarihi, Can yayınları, 1999/sf:50-58).
Hama çime u çarnaoğ beli nêkerdo, nênusno.
4. Na kılame, hetê P. Sodıri ra ki çariya zonê ma. (Ware-2).
