Haydar Beltan  

 Sayire Welati, Weliyê Wuşênê Yimami

Tarih : 30.10.2008

Sayırê Dêrsımi Weliyê Wuşênê Yimami 1305 de amo dina,16.05.1958 de şiyo Heqiya ho.

"De biye biye, Yıvısê mı biye /
Yıvısê mı dest-pay semernê we /
koto wertê tawure /
Yıvısê mı voz de peê kemere /
tı rew memıre /
Yıvısê mı ke gıno cı, eskerê Tırki koto dere /
Yıvıs koto wertê tavure /
sano şüya weneware /
Heq adırê aşiru we daro,
bêbextiye kerda marê /
Sey Khali vano, Yıvısê mı tı memıre /
Tora tepia kes sefkaneni nêkeno marê." 

Sayırê Dêrsımi Weliyê Wuşênê Yimami 1305 de amo dina,16.05.1958 de şiyo Heqiya ho.

Namê ra ki bêliyo ke, piyê ho Wuşêno, khalıkê ho ki Yimamo. Pilvank de amo dina. Eke zewejiyo, pizo vıre(n) de xanıma ho eke nêwese viya, vato, "eke lazê mı bi, namê mı panê". Hama domu merdo, berdo Pêtere de dardo we. Wuza ra dıme lawuki vatê, biyo sayir. Hurendia piyê ho gureta. Her keşi sero, zof çimi ser ki lawuki vatêne. Bırayé ho Mıstefa ki 38 de kıst, evé ho, xanıma ho ve domanu ra xeleşiay. Weli mıleti têdest de fetelnêne, berdenê her ca, veyvu, kewraéni, eke ju merdené berdené.

'38 de ‘ke sarrê Halvoriye qırr kerd, Weli lazé ho Sayder kerd vırara ho, xanıma ho, lazé ho Hese kerde vırara ho. Hese hona cızık de vi. Weli vake, "ma some, sonde ki yeme, sıma beme." mend verasu, çena Weli Elife apé ho Mıstefay ra va, "ez na waa ho con, son".

 

Apê Elife herediya pıra, vake, "na ronê sıma tharo, na çiyê sıma tharo, tı caverdana sona koti?" Aqılê bilmejiyo, tavi...! Elife waa ho Sose gurete kerde phoştia ho, şiye. Pia rae ra şi, şi koti Wersağe vanê, verê Sakaki de, yinu niada ke esker ame kot cêr. Elife waa ho Sose kerde phoştia ho, gurete şiye ve Gorgit, Elife niada ke jüy cor de veng da cı, vake, "Elê!". Elife vake, "yewo". Vake, "erê, thawo, bêrê". Elife tik şiye ke; piyê huyo. Verva cı ame, Sose cıra gurete. Pia şi uza ke, dı ciniki ki Sakak rayê, wuza rê. Pia niştive ro. Endi waxto ke lêl bıkuyo, uşti ra, şi Sakak. Şi ve Sakak, çê Ağayê Miroyi wuza vé.

 

Nu pot, pia nonê ho werd, esker qeleviya de Sakak. Veng do ve Muxtari, vato, "ma esmu yita vındeme, non-çimi marê biyarê". Nu, most-çimi cırê berdo. A, yi wuza’ra ki remay şi.

Weli domané ho berdi serê dewe, wuza caverday, vake, "sıma na cinu de şêrê hetê Derê Oxe, ez son, Wuşêni, Gulizare, bıraê ho yinu con yon". Yi ki hata sonde névıneti şi. Cor ciniyê, Elifa, maa huya, Sosa, bıraê huyê, pia şi Derê

 

Oxe de koti wertê bırri. Ninu niada ke, di-rê teney haê dota yênê. Nınu vake, "belkia ke eskérê". Phêzn yeno wertê bırri de ke, Xıdê Memê Kheki yiyê. Amey, tenê nu da’ve dine, nine werd, vake, "ma dota Oxe ra yeme".
Neyse ni verşimşêr şi, şi ve Galvosu. Cor de jüy vengda, vake, "waê, waê, sıma kamê, meşerê, esker ame!"Ma niada ke Hiniyê Dızdu de ağır makina nê’ve ro.

 

Ağır makina nê ro, bi zelemela mıleti. Mend sonde, Weli vejiya ame lewé domanuné ho, vake, "pêro qırkerdê". O sonde ki jü na hetê Qereçori ra viyo, wertê eskeri de viyo, vato: "Ez amune ke, jü hao lawuku vano, namê ho Mıstafa vi, vengo de wes pa vi. Ame leê ma, mı vake, 'ero, eke bese kena, bıreme, sıma pêrunê qırr kenê' ". Vake, "ez amune ke sodır remayis di, mı niada ke, esker cêro vejiya, mı endi bese nêkerd..." Bırayé Weli Mıstefa uza kısto.

Weli eve domanuné hora wuza ra amé Galvosu, Galvosu de jü serre mendé. Galvosu ra ciniya Sey Bakıli, waa Hesen Efendi yi ki berdi. Wuza ra yené Pulê Bargi. Eke amé Pulê Bargi, a na jü astıré ho viyo. Astırê ve orğanê ra Heydê Yivişi dé cı, tenê orğan ve astırê ra Seydaliyê Hoki dé cı. Estêne bınê ho pêro pia.

 

Na Sayder vi, Hese vi, Elife viya, Sose viye, Weli ‘ve xanıma hora vi. Weli şi Dinaru de Çê Aliyê Wuşêni ra qatê cıli hêrnay, ardi. Wuza ra tepia Weli veyvu ra feteliya. Berd veyvu, berd kêwraeni, koti ke kam merdêne, Weli tu berdené. Endi berdené her ca. Çıke o waxt dool-saji çine vi. Heq mıleti ra raji vo, qavi ki dênê cı, thurıki ki dênê cı, cıli ki day cı. Na Aliyê Mıstefay ki bovera vi, qatê cıli ki ey day cı. Qatê cıli Memê Yimami day cı. Pede pede axıri kerd çêo vıre(n).
Peê coy şive Dinaru. Uza ra şi Sorxum. Sorxum de zomanê mendi, vake, "mılet sono dewunê ho". Çıke mılet pêro surgın kerdi vi. Dewi kerdi serbest, İ ki şi. Weli ki şi Pêtere.

Weliyé Wuşené Yimami lawukê weşi vatêne. Mıleti têdest de fetelnêne. Na xanıma hora vatêne: "Erê Çêna Paşi, na lawuke vaji, ya ki na lawuke vaji?" Xanıma ho vatêne: "Weli, a lawuka ke tu sıfte vate, qeydê daê weso, aê vaze". Weli aê vatêne. Wuza ra ki jüyo bin sero ke vatêne, wuncia vatêne, "a qeydê na peêne weso". İsoni heni zonené ke, nia heni yazmıs keno! Çê-nêmerdae, tu vatêne ke bılbılo! Lawukê dey mızof keşi viri de nêmendê. Hawa Derê Laçi ra di-rê çhekuy:

Haq Sayiré Welati Sılé Qıji ra raji vo, ey layuké ke Weli yimis kerdé vaté hata nıka Sayir Sılemani ardé rensé ma. U eke niviyené yi lawuki belkia ki biyené vindi şiyené. Weli, heté edebiyaté Dersim ra cayé ho berzo. Zof çi yimıskerdo. Hewa Deré Laçi, Hawo Sılé Suri, Hewa Bavayi, Hewa Wusé Mozıki, Hewa Hesen Efendi, Da Welat Welat Çıqa Şireno, Hewa Çuxure, uzb. Ey yimıs kerdé.

Kêmane, piyê hora mıso. Piyé Weli ki kêmane cınıto. Bıraê ho ki kêmane cınıtené. Weli, nêçê teney kêmane salıx dé. Kêmane henên cınıtêne, lawukê henêni vatêne ke, tew... Bırayé ho Mıstefay ki kêmane cınıtené, o ki sayir viyo. Piyé hoki sayir viyo. Butu sayir viyê... Heq ra dileg, o wes viyêne, vengê dey na bantu de vejiyêne, tu horê bıdiyêne...

U na dina ra feteliyené ha!..
Weli ‘ke Pulê Bargi de viyo, ame Weli berdo, Doolci Sadıq cıra vatêne, Sorpia de dool cınıtêne, o Wuso Qırr ki Sılcu ra vi, ey ki lawuki vatené, ni hiremêna berdé.

Vake, "lawuku vanê, cênê bante". Ma kam çı zonêne ke dina Heqi çıka? Na hurendia makemi de Kemal Çawus bi, verecoy qaymaqam, yüzbaşi çine vi. Vali çine vi. O waxt Kemal Çawus vi. O sure de ey na Mamekiye idare kerdené. Ey berd, thowa veng cıra nêvejiya. Veng guret, nêguret, nêzoneme...

 

http://www.tunceliemek.com.tr/haberdetay.asp?bolum=1158&uyeid=22